Iconology of the Wayfarer Triptych – Detail

A man, brandishing a knife (sexual symbol or emblem of anger?) is climbing the mast, so as to cut down a toast chicken attached to it. (p. 32)

In de 16de eeuw betekent ,,in de hazelaar klimmen ook toornig worden [Woordenboek der Nederlandsche Taal IV, 1916, 162; Lyna & van Eeghem, 1932, r. XVI, 31]. Nu blijkt uit een 16de-eeuws referein, waarin o.m. zot genoemd wordt ,,Tvolck dat duer berespen in dhazeler clemt, dat ook zij die oplopend van aard zijn, door de 16de-eeuwers tot de zotten gerekend werden [Heremans, 1877, 64]. In bet genoemde Vastenavondlied betekent de uitdrukking ,,lopen inden top (nl. van de hazelaar) [Heremans, 1877, Verse 2:5 acc] dan ook: zot worden, dwaze dingen gaan doen, doordat men toornig is, en de uitdrukking ,,in den haselaer sijn [Heremans, 1877, Verse 7:5 acc]: zot zijn, dwaze dingen doen, doordat men toornig is. Elders in bet lied betekenen dergelijke gezegden met hazelaar eenvoudig: zot, dwaas zijn, soms met onkuise bijbetekenis. (p. 192)

De bedoelde ontwikkeling kan zich aldus hebben voorgedaan: in de hazelaar klimmen = het spel der minne spelen >zot zijn (vgl. dat sotte ghewerc dat sotte dinc = bijslaap, [Verwijs & Verdam, 1885-1929, 1589])> wild, opvliegend, toornig zijn. Men denke aan vechten in onkuise zin [Bax, 1952, 65]. Op de overgang naar ,,zot zijn kan het woord „haas als symbool van de dwaasheid (vgl. Hgd. Hase = gek, zot: [Enklaar, 1937, 71]; betekent „haze [Lyna & van Eeghem, 1932, r. XC, 46] ook „zot?) van invloed zijn geweest. (p. 196, note 74)

Met de man, die uit het hazelaarsbosje oprijst, om een gebraden hoen van de mast los te snijden, en die dus ,,in den haselare is, wordt waarschijnlijk iemand bedoeld, die dwaze dingen doet, omdat hij opvliegend van aard is. Het lange mes, een symbool van de toorn bij Bosch, staaft deze opvatting. (p. 192)

…dressed in red and holding a knife in one hand, is scaling the main mast in order to cut down a trussed and plucked chicken: a symbol of Gluttony. (p. 191)

Or merely becalmed in a swamp alongside a bush out of which (or so it has been supposed) a robber clambers up to cut down from the mast a chicken all ready for roasting? (p. 66)

Another peasant climbs the tree-mast in pursuit of a roast goose that is tied to it with additional sprigs of May greenery. (p. 248)